ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
| 13 Οκτώβριος 2010
Το πρώτο προσκύνημα το 1978
«Λίγα λουλούδια — όποιος από μας ζήσει — να φέρει στους τάφους μας, στο Λαζαρέτο.» Αυτή ήταν η ευχή που κάναμε όλοι οι πολιτικοί κρατούμενοι της Κέρκυρας, πριν και μετά τις εκτελέσεις, την περίοδο του Εμφυλίου πολέμου (1947-1949).
Θα περάσουν τριάντα ολόκληρα χρόνια για να πραγματοποιηθεί αυτή η επιθυμία-υπόσχεση. Το 1978 έγινε η πρώτη επίσκεψη-προσκύνημα στο νησάκι Λαζαρέτο και για πρώτη φορά — εμείς οι επιζώντες, θανατοποινίτες της Κέρκυρας — αφήσαμε ένα λουλούδι στους τάφους των συντρόφων μας, όπως μας το είχαν ζητήσει και το είχαμε υποσχεθεί.
Από το 1949 που σταμάτησαν οι εκτελέσεις, για όλους εμάς ακολούθησαν πολλές δυσκολίες. Παραμείναμε φυλακισμένοι για μεγάλη χρονική περίοδο ακόμη. Κι όταν μετά από 12, 15 και 18 χρόνια ελευθερωθήκαμε, σκορπίσαμε εδώ και κει προσπαθώντας να ξαναφτιάξουμε τη ζωή μας. Έτσι, δεν ήταν εύκολο να ανταμώσουμε, να μετρήσουμε τις αναμνήσεις και τις υποσχέσεις μας. Αυτό το κατορθώσαμε το 1978, όταν ξεκινήσαμε από την Αθήνα και τον Πειραιά για μία πρώτη επίσκεψη-προσκύνημα στον τόπο εκτέλεσης των συντρόφων μας στο Λαζαρέτο.
Το νησάκι Λαζαρέτο αποκαλύφθηκε μπροστά μας μικρό και καταπράσινο.
Αποβιβαστήκαμε στη μισοκαταστραμμένη αποβάθρα και βρεθήκαμε μέσα σε ένα λόγκο πυκνής βλάστησης. Με δυσκολία φτάσαμε στο κέντρο των ερειπίων του Λοιμοκαθαρτηρίου, όπου βρισκόταν και ο τοίχος των εκτελέσεων. Το θέριεμα της βλάστησης και η μετατροπή των θάμνων σε δεντράκια, διάσπαρτα σε όλη την έκταση των ερειπίων του Λοιμοκαθαρτηρίου, ήταν οι μόνες ενδείξεις των τάφων των εκτελεσμένων. Κανένα άλλο σημάδι. Κανένας σταυρός που να θυμίζει ότι «ενθάδε» δεκάδες αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης και του Δημοκρατικού Στρατού, δεκάδες απλοί άνθρωποι, θύματα του Εμφυλίου πολέμου, παρέμεναν στην πραγματικότητα άταφοι νεκροί.
Η πρώτη εντύπωση υπήρξε συγκλονιστική για τους επισκέπτες. Ο τοίχος των εκτελέσεων έστεκε ετοιμόρροπος με κρικέλια εδώ και εκεί', κάποιους χαλκάδες που έδεναν τους μελλοθάνατους με τα χέρια απλωμένα και το πρόσωπο στραμμένο στον τοίχο. Ήταν σαν να τους βλέπαμε την τελευταία εκείνη στιγμή της ζωής τους. Εκεί, στο νησάκι Λαζαρέτο, πατώντας τα χώματα που σκέπαζαν τους συντρόφους μας, γεννήθηκε η ιδέα του Σωματείου και η απόφαση: «Να θάψουμε τους νεκρούς μας, να μην ξεχαστούν».
Από το 1978 και επί 18 χρόνια, κάθε χρόνο είμαστε εκεί, στο νησάκι Λαζαρέτο, τηρώντας την υπόσχεσή μας. Όμως δεν περιοριστήκαμε σ' αυτό. Το 1983 συστήσαμε Σωματείο συγγενών και φίλων εκτελεσθέντων πολιτικών κρατούμενων φυλακών Κέρκυρας με την επωνυμία «Λαζαρέτο». Στα 13 χρόνια λειτουργίας του Σωματείου μας πετύχαμε να ευαισθητοποιήσουμε την πολιτεία και να χαρακτηρισθεί το νησάκι ως ιστορικός τόπος, που χρειάζεται ειδική κρατική μέριμνα και προστασία. Συμπαραστάτη σε αυτές μας τις ενέργειες είχαμε το Δήμο Κερκυραίων, που μέχρι σήμερα στάθηκε στο πλευρό μας, συνδιοργανώνοντας, μαζί με το Σωματείο, τις ετήσιες εκδηλώσεις μνήμης στο Λαζαρέτο. Έτσι διασώθηκε και η γενικότερη ιστορία της νησίδας, στην οποία λειτούργησε το πρώτο Λοιμοκαθαρτήριο του επτανησιακού χώρου, ενώ κατά την ιταλική κατοχή της Κέρκυρας (1943), είχε λειτουργήσει εκεί στρατόπεδο συγκέντρωσης για τους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης.
Στόχος του Σωματείου μας στα επόμενα χρόνια είναι η σύνταξη και υλοποίηση μελέτης για την ιστορική ανάδειξη της νησίδας, με κυρίαρχο στοιχείο το νεκροταφείο-μνημείο των εκτελεσμένων. Η παρούσα έκδοση πιστεύουμε ότι βοηθάει στην επιτυχία αυτού του στόχου. Στις σελίδες που ακολουθούν προσπαθήσαμε να αποδώσουμε όσο γίνεται καλύτερα τις συνθήκες ζωής και θανάτου των πολιτικών κρατούμενων στις φυλακές της Κέρκυρας κατά την περίοδο του Εμφυλίου πολέμου.
Ιδιαίτερη, όμως, σημασία αποδίδουμε στους καταλόγους των νεκρών. Στηρίζονται στις ληξιαρχικές πράξεις θανάτου, στις εκθέσεις εκτέλεσης των ποινών όπως δημοσιεύθηκαν στα φύλλα της Εφημερίδας της Κυβέρνησης, στις τελευταίες επιστολές των εκτελεσμένων που έχουμε στο Αρχείο μας και στις μαρτυρίες των επιζώντων. Τα πορτρέτα των αγωνιστών κρατούμενων και οι πίνακες ζωγραφικής του Α. Μπαχαριάν πλαισιώνουν την εκδοτική μας προσπάθεια.
Στους καταλόγους που παραθέτουμε ενδεχόμενα να λείπουν ορισμένα ονόματα, ιδιαίτερα εκείνων που εκτελέστηκαν με αποφάσεις Εκτάκτων Στρατοδικείων. Πιστεύουμε, ωστόσο, ότι οι κατάλογοι που δημοσιεύονται θα βοηθήσουν τη μνήμη των επιζώντων συγγενών και συγκροτούμενων των εκτελεσμένων. Η δεύτερη έκδοση, που ελπίζουμε θα ακολουθήσει, θα συμπεριλάβει κάθε πρόσθετο στοιχείο και θα διορθώσει τυχόν λάθη.
Υπουργική απόφαση η οποία χαρακτηρίζει ιστορικό τόπο το νησάκι Λαζαρέτο της Κέρκυρας
